MRP (Malzeme İhtiyaç Planlama); işletmelerde verim ve üretkenlik artışı sağlamak amacıyla geliştirilmiş, envanter yönetimi sağlayan, bilgisayar tabanlı bir sistemdir. İşletmeler, envanterinde yer alan hammadde miktarlarını tespit etmek, teslimatlarını programlamak ve gereksinim duyduğu malzeme hacmini belirlemek amacıyla MRP standardından yardım alır.
MRP (Malzeme İhtiyaç Planlama) Nedir?
Şirketler, firmalar, markalar ve işletmeler, faaliyet gösterdikleri sektör/pazar içinde kalıcı olmak, tüketici hacmini artırmak ve ekonomik hedeflere ulaşmak adına her geçen gün daha rekabetçi olmaktadır. Artan rekabet ortamında, rekabetçi firmalara ve zamana direnebilmek içinse çok yönlü ve kapsamlı çalışmalar yapmak, her alanda gelişim kaydetmek gerekir.
MRP prosedürü, sektöründe ve pazarında kalıcı olmak için verimi ve üretkenliğini artırmak isteyen sermaye teşekkülleri tarafından kullanılan, bilgisayar destekli bir envanter kontrol sistemidir. Şirketlerin üretim prosesinde kullanmayı planladığı malzemelere ilişkin depolama, tedarik miktarı ve tarihi, raf ömrü vb. işlemlerin pratik ve konforlu bir şekilde yönetilebilmesine olanak tanır.
Malzeme İhtiyaç Planlama (MRP) Ne İşe Yarar?
Malzeme İhtiyaç Planlaması, seri üretime önem ve ağırlık verilen bugünün pazar koşullarında birçok açıdan önemli avantajlar sağlar. MRP yardımıyla elde edilebilecek ilk kazanım, stok kontrollerinin dijital ortamda gerçekleştirilmesi ve bu sayede, pratik kontrol ve kolay takip olanağıdır. Pratik kontrol ve kolay takip olanağı ise envanter yönetiminde hatalı veya ihmali işlemlerin minimize edilmesini kolay kılar.
MRP sayesinde elde edilecek bir diğer kazanımsa stok harcamalarının düşürülmesidir. Zira, Malzeme İhtiyaç Planlama standardı sayesinde envanter ve stok işlemlerinde hataların ve ihmallerin önüne geçilir. Bu sayede, yanlış ve hatalı iş ve işlemlerin neden olacağı ilave harcamalar söz konusu olmayacaktır. MRP kullanan işletmelerin deneyimleyeceği bir başka kazanımsa hizmet kalitesinin artırılmasıdır.
Malzeme İhtiyaç Planlama, efektif üretim imkanına kapı açar. Üretimin daha efektif olması ve etkinlik kazanması ise zamandan ve enerjiden tasarruf sağlanmasına yardımcı olur. Ayrıca, stok yığılmaları sebebiyle envanter yatırımındaki artışın ve ihtiyaç kapasitesinin gereği gibi yönetilememesinden dolayı meydana gelecek verim ve üretkenlik düşüşünün önüne geçilebilmesi adına da MRP uygulamasından yardım alınır.
MRP (Malzeme İhtiyaç Planlama) Neden Kullanılmalıdır?
Malzeme İhtiyaç Planlama (MRP) kullanılmasını gerekli kılan birçok önemli avantajdan ve kazanımdan söz etmek mümkün. İlk olarak, MRP standardının, işletmelerin envanter ve stok yönetimine olan etkisine mercek tutalım. MRP; envanter işlemlerinde hız kazanılmasına yardımcı olur. Zira, stok ve envanter işlemlerinin tek bir merkezden kontrol edilebilmesine olanak tanır.
Şirketlerin, envanter datalarının yazılım marifetiyle derlenmesi, isabetli ve etkin kararlar alınabilmesi için gereksinim duyulan doğru ve yararlı bilgiye ulaşılmasını sağlar. Pazar hareketlerine karşı hızlı aksiyon alınması, değişen tüketici taleplerine karşı eksiksiz ve yine hızlı bir şekilde yanıt verilmesi, üretimin güncelliğinin sağlanması gibi birçok kazanım, MRP kullanımı ile işletmelerin elde edeceği başlıca kazanımlar arasında yer alır.
MRP ile Neler Yapılabilir?
Özel sermaye teşekkülleri (işletme) için arz – talep dengesinde başarılı bir pozisyona sahip olmak ve sürdürülebilir olmasını sağlamak son derece önemlidir. Arz – talep dengesinde başarılı bir pozisyon elde etmek içinse MRP standardından yardım alınır. MRP yardımıyla yapılabilecek pek çok iş ve işlem bulunmakla birlikte, Malzeme İhtiyaç Planlaması marifetiyle yapılabilecek başlıca işler şunlardır:
- Üretimi planlanan ürün ve hizmetlerin, tüketici ve müşteri hacmi dikkate alınarak ne kadar üretileceği hakkında isabetli bir planlama yapılmasına imkan sunar.
- Stok takibi, hammadde alımı ve malzeme ihtiyaçlarının izlenmesi, takibi, üretim prosesi ve süresi, depolama maliyeti özelinde yatırım planlaması ve gelir – gider takibi bakımından başarılı sonuçlar sunar.
- Gereksinim duyulan malzeme ve materyallerin, zaman ve miktar açısından tespit edilebilir olmasını sağlar. Bu işlev, yani malzeme planlaması, MRP standardının en önemli işlevidir. Malzeme planlaması sayesinde hangi malzemeden ne miktarda üretileceği ve üretim prosesinin hangi safhasında kullanılacağı belirlenebilir. Bu işlev, özellikle seri üretim faaliyeti gösteren işletmeler için son derece değerlidir.
- Üretim sürecinin, periyodik aralıklarla ayrılmasını kolay kılar. Bu işlev, örneğin, gıda sektöründe faaliyet gösteren ve son tüketim tarihine dikkat ederek üretimde bulunan işletmeler için çok değerlidir. Zira, MRP yardımıyla, üretim sıklığı (günlük – haftalık – aylık – yıllık) belirlenir ve belirlenen zaman dilimine ve ihtiyaca göre ideal üretim miktarına ulaşılır.
- Malzeme İhtiyaç Planlama standardı, işletmelerin üretim adımlarının tablolar yardımıyla kronolojik olarak planlanmasını sağlar. Bu sayede, üretim prosesi optimize edilir.
- Pazar koşullarına göre kontrollü üretim sağlar. Bir başka deyişle, mevcut sipariş düzeyi, satış oranı ve piyasa talebine göre üretim planlaması yapılarak, talebe bağlı arz oluşturulmasına yardımcı olur. Bu sayede, envanterde bulunan mal ve hizmet stokları kontrollü bir şekilde azaltılır ve envanter verimi maksimize edilir. Zira, taleple bağlı arz dengesi sayesinde, üretimde yığılma olmasının önüne geçilir.
Malzeme İhtiyaç Planlama (MRP) Kullanım Alanları
MRP, envanter yönetimini verimli kılmak, üretim prosesini planlamak, talep edilen ürünü zamanında ve optimum maliyetle tüketiciye sunmak için başvurulan, standart bir tedarik planlama sistemidir. Envanter planlamasında sistematik ve sürekli veri takibine olanak tanıyan MRP, başta depolama gerektiren pazarlarda faaliyet gösteren işletmeler olmak üzere;
- Gıda
- İlaç
- Tekstil
- Kimya
- Elektronik
- Otomotiv, sektörlerinde kullanım alanı bulur.
MRP Adımları ve Süreçleri
Malzeme İhtiyaç Planlama sistemi, işletmelerin envanter, bileşen, stok ve üretim sürecinin kontrol altına alınması, planlaması ve sonuç olarak optimize edilmesi amacıyla kullanılır. Daha efektif sonuçlar alınması adına başvurulan MRP; talebe yanıt vermek için ihtiyaçların tespit edilmesi, envanter kontrolü ve kaynak ayrılması, üretim planlaması ve sorunlar – öneriler olmak üzere, temelde 4 adımda işlev gösterir.
- Talebe Yanıt Vermek İçin İhtiyaç Tespiti
Talebin yanıtlanması adına gereksinimlerin belirlenmesi, MRP sistemlerinin ilk adımıdır. Bu adımda, tüketici talepleri dikkate alınarak belirlenen müşteri siparişlerine eksiksiz yanıt verilebilmesi adına, satış öngörüleri ve beklentileri gözetilerek arz – talep dengesi tespit edilir. Bu çerçevede, kaynaklar optimum verimde kullanılır ve müşteri talebi kusursuz karşılanır.
- Envanter Kontrolü ve Kaynak Ayrılması
İşletmeler tüketici talebini belirlemek ve talebin karşılanması için ne miktarda kaynak ayrılması gerektiğini tespit etmek adına MRP sistemlerinden yararlanır. Zira, MRP sayesinde mevcut stok durumu; stokta yer alan ham madde, malzeme ve materyal kalemleri ve bu kalemlerin nerede bulunduğu kolaylıkla takip edilebilir. Bu işlev, özellikle farklı lokasyonlarda envanteri bulunan işletmeler bakımından son derece önemlidir.
- Üretim Planlaması
MRP marifetiyle planlanan üretim prosesi; temel üretim programı kullanılarak, üretimde geç kalınmaması ve tüketici taleplerinin eksiksiz karşılanması adına gereken zaman, enerji, iş gücü ve envanterin tespiti, takibi ve kontrolü şeklinde gerçekleşir.
- Sorunlar – Öneriler
MRP sistemlerinde ham maddeler, iş emirleri ve müşteri siparişlerine bağlanır. Bu bakımdan, söz konusu süreçte aksama yaşanması halinde ilgili personel uyarılır ve mevcut siparişler için önerilerde bulunulur. Örneğin üretimin otomatik olarak içeri ve dışarı taşınması, durum analizlerinin gerçekleştirilmesi ve gerekli yapıların tamamlanması adına istisna planların oluşturulması.
MRP ve ERP Karşılaştırılması
MRP’ye kıyasla daha kapsamlı, çok yönlü ve bütünsel bir sistem olan ERP (Kurumsal Kaynak Planlama); finans, bordro, tedarikçi vs. kalemlerde yönetim, takip ve planlama sağlar. MRP sistemleri ise temelde envanter işlemlerinin data kaydının tutulması üzerine işlev gösterir. ERP’de ise – kullanıcı tercihine göre değişmekle birlikte – muhasebe, insan kaynakları, kalite kontrol ve müşteri hizmetleri gibi farklı departmanlara ait dataların kaydı, izlenmesi, kontrolü ve planlanması mümkündür.